Bugün, 16 Temmuz 2025 Çarşamba
Yeryüzünün en soğuk ve en izole kıtası olan Antarktika, yalnızca zorlu iklim koşullarıyla değil, aynı zamanda altında sakladığı sırlarla da bilim dünyasının ilgisini çekmeye devam ediyor. 34 milyon yıldır kalın buz tabakalarıyla kaplı olan kıta, dünyanın tatlı su rezervlerinin yaklaşık yüzde 70’ini barındırıyor.
Ancak Antarktika sadece donmuş bir çöl değil; altında gizlenmiş dağlar, vadiler, gömülü nehir yatakları ve hatta bilinmeyen sinyallerle dolu gizemli bir coğrafya yatıyor!
BUZUN ALTINDAKİ ANTİK DÜZLÜKLER BİLİM İNSANLARINI ŞAŞIRTTI
Son dönemde yayımlanan iki büyük araştırma, bu kıtanın altında milyonlarca yıl boyunca saklı kalmış jeolojik yapıların günümüzdeki buz hareketleriyle nasıl ilişkilendiğini ve iklim değişikliğine nasıl yanıt verdiğini gözler önüne serdi.
Durham Üniversitesi öncülüğündeki bir uluslararası araştırma ekibi, Doğu Antarktika’nın Prenses Elizabeth Toprakları ile George V Toprakları arasında yer alan 3500 kilometrelik kıyı şeridinde daha önce haritalanmamış geniş düz yüzeyler keşfetti. ‘Radyo-eko sondajı’ adı verilen radar teknolojisi kullanılarak yapılan taramalar, buzun altında dikkat çekici bir şekilde düz, geniş alanlar olduğunu ortaya koydu.
BÜYÜK NEHİR SİSTEMLERİNDEN KALMA ANTİK KARA PARÇALARI OLDUĞU DÜŞÜNÜLÜYOR
Nature Geoscience dergisinde yayımlanan çalışmaya göre, bu düzlüklerin 80 milyon yıl önce Avustralya ile Doğu Antarktika’nın ayrılması sırasında oluşan büyük nehir sistemlerinden kalma antik kara parçaları olduğu düşünülüyor. Bugün, bu yüzeylerin üzeri yavaş hareket eden kalın buz tabakalarıyla kaplı durumda.
Araştırmanın başyazarı Dr. Guy Paxman, “Bu yüzeyler 30 milyon yıldan uzun süredir büyük ölçüde bozulmadan kalmış. Bu, buzun bazı alanlarda zemini aşındırmak yerine koruduğunu gösteriyor. Bu yapılar, yalnızca dünyanın değil, Güneş Sistemi’ndeki herhangi bir karasal gezegenin en gizemli manzaralarından biri olabilir” ifadelerini kullandı.
‘ARTIK ELİMİZDE DAHA NET BİR TABLO VAR’
Newcastle Üniversitesi’nden jeofizikçi Prof. Neil Ross da bu keşfin, Antarktika'nın buzul geçmişine dair büyük resmi daha iyi anlamamıza yardımcı olduğunu söylüyor:
“Bu çalışma, uzun süredir çeşitli radar verileriyle parçalı olarak bildiğimiz düz yüzeylerin aslında çok daha yaygın ve sistematik olduğunu ortaya koyuyor. Bu yüzeyler, iklim geçmişiyle buz hareketi arasındaki ilişkiyi daha net kurmamıza olanak sağlıyor.”
Bu düzlükler, daha derin buz altı hendeklerle birbirinden ayrılmış durumda. Araştırmacılar, bu yapıların günümüzde buzun akış hızını yavaşlattığını ve bu nedenle de küresel ısınmanın etkilerine karşı bir tampon görevi gördüğünü düşünüyor.
BUZUL DAVRANIŞLARI VE İKLİM TEPKİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ NETLEŞİYOR
Araştırmalar sadece yüzey şekilleriyle sınırlı değil. Bilim insanları, bu düz yüzeylerin milyonlarca yıl öncesindeki jeolojik süreçlerle şekillendiğini ve bugün buzun hareketini nasıl yönlendirdiğini anlamaya çalışıyor. Özellikle East Antarctic Ice Sheet (EAIS) yani Doğu Antarktika Buz Tabakası’nın altındaki topografyanın, bu dev buz kütlesinin iklim değişikliği karşısındaki direncini ve davranışını doğrudan etkilediği düşünülüyor.
Radar verilerinin detaylı analizinde, bu yüzeylerin deniz seviyesinden 200 ile 450 metre arasında yükseltiye sahip olduğu ve okyanus yönünde hafifçe eğimli olduğu görüldü. Bu da bir zamanlar nehirler ve tektonik hareketlerle şekillenmiş geniş kıyı ovalarının parçaları olduklarına işaret ediyor.
Bu yapıların bugüne dek korunmuş olması, Antarktika’nın buzul geçmişinde yoğun bir aşınma yaşanmadığını ve bazı bölgelerde buzun yer şekillerine nazik davrandığını gösteriyor. Bu bilgi, gelecekte EAIS’in küresel deniz seviyesine nasıl etki edeceğini tahmin etmek için geliştirilen modellerin doğruluğunu artırabilir.
BUZUN İÇİNDEN GELEN BİLİNMEYEN SİNYALLER
Bilim insanlarının dikkatini çeken tek şey yer şekilleri değil. ANITA (Antarktika Darbeli Geçiş Anteni) adlı bir deneysel sistem, buz tabakasının derinliklerinden gelen ve mevcut fizik kurallarıyla açıklanamayan radyo sinyalleri tespit etti. Normalde nötrino gibi nadir parçacıkları izlemek için tasarlanan cihaz, buzun altından gelen ve fiziksel olarak imkânsız görünen açılardan sinyaller aldı.
Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nden astrofizikçi Dr. Stephanie Wissel, “Bu radyo dalgaları 30 derece gibi oldukça dik bir açıdan geliyordu. Bu, bugüne kadar gözlemlemediğimiz ve henüz anlayamadığımız bir olgu. Belki de bilmediğimiz yeni parçacık türleriyle ya da karanlık maddeyle karşı karşıyayız” dedi.
Bu gözlemler, Antarktika’nın sadece jeolojik değil, kozmik araştırmalar açısından da ne kadar önemli bir laboratuvar olduğunu ortaya koyuyor.
ANTARKTİKA BUZLARI ERİYOR, KÜRESEL TEHLİKE BÜYÜYOR!
Öte yandan bilim insanları, Antarktika’daki buz rezervlerinin tamamen erimesi halinde küresel deniz seviyesinin 56 ila 58 metre yükselebileceğini öngörüyor. Bu, dünya çapında kıyı şehirlerinin ve milyonlarca insanın yaşam alanlarının tehdit altında olduğu anlamına geliyor. NASA’nın verilerine göre, El Nino gibi okyanus olayları bile Antarktika buz sahanlıklarında yılda 25 santimetreye kadar erimeye neden olabiliyor.
Ayrıca, Fransa büyüklüğünde buz kütlelerinin okyanusa sürüklendiği gözlemlendi. Bu sadece deniz seviyesini değil, okyanus akıntılarını, rüzgâr sistemlerini ve dolayısıyla küresel iklimi de doğrudan etkiliyor. Küçük çaplı kayıpların bile büyük iklim etkileri yaratabildiği bu sistemde, Antarktika’nın dikkatle izlenmesi hayati önem taşıyor.
TÜM BUNLAR İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİLERİNE KARŞI ALACAĞIMIZ ÖNLEMLERİ ŞEKİLLENDİREBİLİR
Özetlemek gerekirse Antarktika’da yapılan bu araştırmalar, yalnızca akademik bir merak değil; aynı zamanda insanlığın geleceği için kritik veriler sağlıyor. Kıtanın altında saklı yüzey şekilleri ve fizik ötesi sinyaller, doğanın geçmişine ve geleceğine dair derin ipuçları barındırıyor.
Hem yer şekillerinin milyonlarca yıl boyunca nasıl korunduğunu, hem de bugün buzun nasıl hareket ettiğini anlayabilmek, iklim değişikliğinin etkilerine karşı alacağımız önlemleri şekillendirebilir. Bilim insanları, bu bölgelere dair daha fazla veri toplayarak iklim modellerini geliştirmeyi ve küresel ısınmanın en çok etkilediği yerlerden biri olan Antarktika’nın geleceğini daha sağlıklı öngörmeyi hedefliyor.
Daily Mail'in "Scientists make surprising discovery about what lies beneath the Antarctica Ice Sheet" başlıklı haberi ile Nature Geoscience dergisinde yayımlanan "Extensive fluvial surfaces at the East Antarctic margin have modulated ice-sheet evolution" başlıklı bilimsel makalenin bulgularından yararlanılmıştır. /HÜRRİYET.COM.TR - Derleyen: İSMAİL SARI
